توسعه بسترهای بازار سرمایه در دستور کار آیت‌الله شهید رئیسی بود

به گزارش ایسنا، بازار سرمایه ایران در یک دهه اخیر دچار فراز و فرودهای بسیاری شد. از ابرحباب اواخر دهه ۹۰ گرفته تا خروج سرمایه گذاران از بازار بورس و انتقال سرمایه خود به سمت بازارهای دیگر از وقایعی است که در چند سال پیش بورس ایران تجربه کرد. با روی کار آمدن دولت آیت‌الله رئیسی که مصادف بود با خروج شدید سرمایه از بازار بورس، دغدغه و توجه دولت سیزدهم و در رأس آن رئیس جمهور شهید به این حوزه از بازار بیشتر شد. به نحوی که در بازه‌های زمانی کوتاه از مدیران پیگیر وضعیت و تحولات بازار سرمایه بودند.

دولت سیزدهم به ریاست آیت‌الله رئیسی  از زمان آغاز به کار خود شروع به اقدامات و برنامه‌های بسیاری در جهت ایجاد ثبات در بازار سرمایه و ایجاد بسترهای لازم و زیربنا برای توسعه بازار سرمایه انجام داد که می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

افتتاح مرکز افکار سنجی سرمایه

مرکز افکار سنجی سرمایه در سال ۱۴۰۱ با هدف ارائه اطلاعات به موقع و مرتبط با افکار عمومی در خصوص موضوعات مختلف (اجتماعی، اقتصادی و برندینگ) و همچنین افزایش قدرت تصمیم گیری تاسیس شد. جمع‌آوری، تحلیل داده‌ها و ارائه اطلاعات علمی در مورد افکار عمومی پیرامون بازار سرمایه از مهم‌ترین وظایف این مرکز است که به صورت ۲۴ ساعته شبانه روز در هفت روز هفته خدامت ارائه می‌دهد.

افزایش عمق مظنه

بر مبنای ایجاد چشم انداز دقیق‌تر برای معامله گران، عمق مظنه از پنج پیشنهاد خرید و فروش به بی‌نهایت اعلام شد. همچنین باید اشاره داشت، ایران در حال حاضر نخستین کشوری است که نمایش عمق مظنه را به صورت نامحدود و رایگاه ارائه می‌دهد.

افزایش دامنه نوسان

با هدف کاهش اثرات مخرب دامنه نوسان، سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به افزایش این دامنه اقدام کرد. به این منظور دامنه نوسان شرکت‌های حاضر در بازار اول بورس و فرابورس در دو مرحله افزایش یافت تا علاوه بر افزایش نقد شوندگی، بازار صفهای معاملاتی کاهش یافته، هیجانات به سرعت تخلیه شده و بازار سریع‌تر به تعادل برسد.

دامنه نوسان در فروردین ماه ۱۴۰۱ از ۵ درصد به ۶ درصد و در مهر ماه ۱۴۰۱ به هفت درصد افزایش یافت تا امکان نوسان ۱۴ درصدی قیمت سهام در یک روز برای نمادهای تعیین شده میسر شود.

کاهش زمان پرداخت سود مجامع

در دولت سیزدهم، برای حفظ حقوق سهامداران، پرداخت کامل سود به صاحبان سهام، شرکت‌های مکلف شدند، حداکثر تا چهار ماه پس از تصمیم مجمع عمومی در مورد تقسیم سود، اقدام کنند. مدیریت نظارت بر ناشران سازمان بورس این تصمیم را در فروردین ماه ۱۴۰۲ به تمامی ناشران برای اصلاح اساسنامه آنها و اجرای تکلیف مذبور، ابلاغ کرد.

واریز سودهای رسوبی از طریق سجام

روش‌های توزیع سود توسط شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه باعث شد که مبلغ قابل توجهی از سود سهامداران نزد شرکت‌ها انباشته شود. مبلغی که حدود ۲۸ همت (هزار میلیارد تومان) برآورد شد. پیگیری‌های مستمر سازمان بورس در دولت سیزدهم، باعث شد سودهای انباشته سهامداران، بدون مراجعه به بانک یا اقدامی دیگر از طریق سامانه سجام به حساب سهامداران واریز شود.

کاهش محدوده توقف نمادهای بورسی

در دولت سیزدهم برای رفع شائبه برخورد سلیقه‌ای در توقف و بازگشایی نمادها دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران را اصلاح کرد که بر اساس آن درصورتی که قیمت پایانی هر سهم در ۱۵ روز معاملاتی متوالی در دامنه عادی نوسان قیمت بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته باشد، بورس موظف است در نخستین زمان ممکن از لحاظ فنی نماد معاملاتی را متوقف و از ناشر درخواست برگزاری کنفرانس اطلاع رسانی کند. نماد معاملاتی حداکثر ۲ روز کاری پس از توقف با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد. همچنین درصورتی که قیمت پایانی سهم در ۱۵ روز معاملاتی متوالی در دامنه عادی نوسان قیمت، بیش از ۳۰ درصد کاهش داشته باشد بورس موظف است در نخستین زمان ممکن از لحاظ فنی نماد معاملاتی را متوقف و از ناشر درخواست برگزاری کنفرانس اطلاع رسانی کند نماد معاملاتی حداکثر ۲ روز کاری پس از توقف نماد معاملاتی با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.

افزایش نقد شوندگی با حذف حجم مبنا

در این دوره، سازمان بورس با هدف افزایش نقدشوندگی در نمادهای فرابورسی و روان شدن معاملات در نمادهای این بازار، حجم مبنا را در تعدادی از نمادها که در ۲۰ روز کاری متوالی دارای صف خرید و فروش بودند در چندین نوبت، حذف کرد.

صندوق املاک و مستغلات

این صندوق، یکی از ابزارهای تامین مالی است تا سرمایه‌گذاران بی‌آنکه دخالتی در فرایند خرید و فروش آن داشته باشند از سود بازار مسکن بهره‌مند شوند. این صندوق‌ها علاوه بر آنکه بسیاری از املاک و مستغلات بی‌شمار و بلا استفاده دولت را به چرخه اقتصاد باز می‌گرداند، می‌تواند تقاضای سرمایه‌گذاری مردم در بخش مسکن را نیز پاسخ گفته و ایده خرید و فروش متری مسکن را محقق کند. پذیره نویسی نخستین صندوق املاک و مستغلات کشور در مهر ماه ۱۴۰۱ رونمایی و معاملات ثانویه آن در آبان ماه همان سال، انجام شد.

صندوق بازنشستگی تکمیلی

در راستای حل مشکل مالی افراد در زمان بازنشستگی تاسیس شد. این صندوق دارای مزایایی از جمله بهره‌مندی از مزایای بلندمدت بازار سرمایه برای بازنشستگان ایجاد جریان مستمر ورودی به بازار سرمایه افزایش توان مالی بازنشستگان افزایش وفاداری نیروی کار با کارفرما، شفافیت و منصفانه بودن پرداخت به نیروی کار استفاده از مزایای مالیاتی است. اعطای مجوز و پذیره نویسی نخستین صندوق بازنشستگی تکمیلی در ۱۴۰۲ صورت گرفت.

صندوق سرمایه گذاری بخشی با ارزش دارایی چندگانه

اساسنامه و امیدنامه صندوق‌های سرمایه گذاری چند بخشی در مهر ماه ۱۴۰۲ به متقاضیان ابلاغ شد. صندوق‌های سرمایه گذاری بخشی با انتخاب یک صنعت آغاز به کار کرده و در ادامه با دریافت تاییدیه می‌توانند از دیگر صنایع، فرآیند پذیره نویسی ثانویه خود را آغاز کنند. این موضوع باعث شده از این پس نیازی نباشد تا مدیر صندوق برای فعالیت در ۸ صنعت مجاز به صورت جداگانه مجوز تاسیس و فعالیت صندوق سرمایه گذاری درخواست کند. در نتیجه هزینه‌های تاسیس، راه اندازی، نظارت و عملیات صندوق به طور محسوسی کاهش می‌یابد. در پایان سال ۱۴۰۲ تعداد ۱۱ صندوق سرمایه‌گذاری بخشی در بازار سرمایه فعال بوده و تعداد ۱۷ صندوق در حال گذراندن مراحل مختلف موافقت اصولی تاسیس و پذیره نویسی هستند. میزان دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق‌ها بیش از ۵۰۰۰ میلیارد تومان است.

الکترونیکی شدن صدور گواهی حق تقدم

ارسال فیزیکی برگه‌های حق تقدم توسط ناشران به سهامداران و لزوم ارسال بازگشت آنها از سهامداران به شرکت یکی از مشکلات اصلی در فرآیند انجام افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات بود با راه اندازی سامانه پذیره نویسی الکترونیکی «حق تقدم»، در دی ماه ۱۴۰۱  ضمن تسهیل این فرآیند در هزینه‌های انجام افزایش سرمایه برای ناشران سالانه بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان صرفه جویی صورت گرفته و سهامداران نیز در کوتاه‌ترین زمان می‌توانند نسبت به مشارکت در افزایش سرمایه اقدام کنند. الکترونیکی شدن صدور گواهی حق تقدم باعث افزایش سرعت و دقت در این فرآیند شده است.

اتصال به درگاه ملی مجوزها

سامانه مدیریت یکپارچه نهادهای مالی (سمین) در راستای ارتقای شفافیت و سهولت در صدور مجوزها رونمایی شد. هدف از پیاده سازی این سامانه یکپارچه سازی و الکترونیکی کردن تمامی مراحل تقاضای تاسیس و فعالیت انواع نهادهای مالی شامل تامین سرمایه سبدگردان مشاور سرمایه گذاری پردازش اطلاعات، مالی موسسات رتبه بندی کارگزاری سرمایه گذاری و هلدینگ است. در سال ۱۴۰۱ همه سامانه‌های صدور مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار به درگاه ملی مجوزهای کشور متصل شد.

صدور گواهی الکترونیکی تمکن مالی

در راستای ارتقا و تسهیل خدمت رسانی به ذیتفعان، اقداماتی از جمله افزایش اعتبار گواهی تمکن مالی صادر شده به زبان انگلیسی، امکان احراز اصالت اسناد تمکن مالی در سراسر جهان و صدور الکترونیکی گواهی تمکن در بستر درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه صورت گرفت. علاوه بر این از خردادماه ۱۴۰۲ گواهی تمکن مالی ذینفعان تنها به صورت الکترونیکی صادر می‌شود.

قرارداد آتی نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی

قرارداد آتی نفت خام قراردادی است که معاملات آن بر پایه میزان مشخصی از کالای نفت خام انجام می‌شود و قیمت قراردادها بر اساس قیمت نفت خام محاسبه می‌شود. معاملات قرارداد آتی در بورس انرژی از اسفندماه سال ۱۴۰۰ با قرارداد آتی «متانول» و «نفتای سبک» راه اندازی شد. از اهداف مهم این بازار می‌توان به ایجاد مرجعیت و شاخص قیمت نفت خام در منطقه خاورمیانه و قاره آسیا اشاره کرد. همچنین امکان پوشش ریسک پذیری نوسانات قیمت سرمایه گذاری اهرمی امکان بهره گیری از هر دو جهت تغییرات قیمت دارایی پایه از سایر اهداف حائز اهمیت این بازار است.

تالار برق سبز

از تمهیدات صورت گرفته در بازار سرمایه تالار برق سبز است تا مصرف کنندگان صنعتی مشمول قطع برق نشوند. این مزیت در بورس انرژی و در تاریخ خردادماه ۱۴۰۲ راه اندازی شد تا خط تولید شرکت‌های خریدار متوقف نشود تا جایی که منافع حاصل از راه اندازی تالار سبز در سال نخست به بیش از ۲۵۰۰ میلیارد تومان رسید.

افشای صورت‌های مالی سازمان بورس و شرکت‌های تابعه

سازمان بورس و اوراق بهادار با وجود اینکه به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی هیچ الزامی به انتشار صورت‌های مالی خود ندارد از سال ۱۴۰۰ به صورت اختیاری اقدام به انتشار عمومی صورت‌های مالی و تلفیقی خود کرد این اقدام از سال ۱۴۰۱ تداوم یافت و علاوه بر صورت‌های مالی سازمان صورت‌های مالی کلیه شرکت‌های تابعه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران شرکت رایان بورس و شرکت اطلاع رسانی و آموزش بورس به صورت جداگانه همراه با گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی در سامانه کدال و وبگاه سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر می‌شود.

پیگیری حذف قیمت دستوری

اقدام موفق دولت سیزدهم برای حذف قیمت گذاری دستوری از برخی صنایع مانند سیمان و فولاد باعث افزایش سودآوری این صنایع ایجاد تعادل قیمتی در بازار و حذف رانت شد. تاکید سازمان بورس و اوراق بهادار این است که شرکت‌هایی که به عنوان ناشر در بورس پذیرفته شده‌اند تا حد امکان اقدام به پذیرش و عرضه محصولات خود در بورس‌های کالایی کنند. عرضـه برخی محصولات همچون، فولاد سیمان و خودرو در بورس کالا با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت باعث کمرنگ شدن تاثیر قیمت گذاری دستوری شد و به رشد انگیزه تولید کنندگان کمک شایانی کرد.

پیگیری کاهش مالیات شرکت‌های تولیدی

در راستای حمایت از تولید داخل و افزایش ظرفیت خطوط، تولید همچنین شفاف شدن صورت‌های مالی، ناشران اعلام درست میزان فروش کالا و خدمات سالانه و همچنین حمایت از حقوق سهامداران با پیگیری‌های مستمر سازمان بورس و اوراق بهادار مالیات بردرآمد شرکت‌های تولیدی در بودجه سال ۱۴۰۱ از ۲۵ به ۲۰ درصد کاهش یافت. در بودجه سال ۱۴۰۲ نیز میزان مالیات از ۲۵ به ۱۸ درصد کاهش یافت.

تسهیل پذیرش شرکت‌های دانش بنیان

تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان آن هم وقتی این شرکت‌ها می‌توانند سهم قابل توجهی از بازار سرمایه را داشته باشند، همواره یکی از حلقه‌های مفقوده این بازار بوده است؛ در این راستا سازمان بورس و اوراق بهادار از سال ۱۴۰۱ تمرکز خود را بر فرایند تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان از طریق بازار سرمایه قرار داد.

پذیرش نخستین شرکت دانش بنیان بازار سرمایه در سال ۱۴۰۱ انجام شد که آغاز فرایندی تحولی در بازار سرمایه است. باید اشاره داشت تا زمستان تاس ۱۴۰۲ بیش از ۷۰ شرکت دانش بنیان در بازارهای بورس و فرابورس پذیرش شده‌اند.

پرداخت منظم سود سهام عدالت و راه اندازی سامانه میراث

از زمان راه اندازی و شکل گیری سهام عدالت، سود آن تنها در یک مرحله و در اسفندماه واریز می‌شد. پس از واگذاری مدیریت سهام عدالت به سازمان بورس و اوراق بهادار با فراهم سازی زیرساختهای لازم از سال ۱۴۰۰، سود شرکت‌های سهام عدالت با فاصله کوتاهی از برگزاری مجامع در دو مرحله و در ماه‌های آذر و اسفند به حساب سهامداران واریز می‌شود. علاوه بر آن سود شرکت‌های غیر بورسی سهام عدالت نیز در این دوره دریافت و به حساب صاحبان سهام عدالت واریز می‌شود.

همچنین، از زمان آغاز طرح سهام عدالت در سال ۱۳۸۴ تا امروز، حدود ۴ میلیون نفر از دارندگان سهام عدالت فوت شده‌اند که به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم امکان انتقال منافع حاصل شده از این سهام به ورثه آنان وجود نداشت. به منظور تعیین تکلیف اصل و سود سهام این افراد و سهولت دسترسی ۱۵ میلیون ورثه آنان به اطلاعات مربوط سامانه متوفیان سهام عدالت با عنوان میراث راه اندازی شد. به واسطه این اقدام پس از ۱۸ سال امکان پیگیری و دریافت سود سهام عدالت متوفیان برای ورثه آنان قابل اجرا شده است.

دیگر اقدامات

در پایان از دیگر اقدامات صورت گرفته در بازار سرمایه توسط دولت سیزدهم، می‌توان به مواردی از جمله: سامانه هشدار نظارتی، سامانه کشف خودکار ناهنجاری در بازار، سامانه دسترسی لحظه‌ای به تراکنش‌ها، ایجاد بانک اطلاعاتی دارندگان اطلاعات نهانی در حوزه نهادهای مالی و پایش وضعیت معاملاتی دارندگان این اطلاعات، انتشار اسامی مدیران متخلف، تسهیل طرح دعوا در هیأت داوری، انعقاد تفاهم نامه همکاری با پلیس امنیت اقتصادی فراجا، استقرار تدریجی سامانه پس از معاملات بومی، اصلاح سامانه رسیدگی به تخلفات جهت همسان سازی و ایجاد قابلیت بررسی آرای انضباطی، راه اندازی سامانه نظازتی نهادهای مالی دارای مجوز سبدگردانی، راه اندازی مرکز داده پشتیبان و تغییر ساختار مرکز صدور گواهی الکترونیکی بازار سرمایه، اشاره داشت.